Komunikabideen balio soziala eta indartzea
Iker Barandiaran/
Aspalditik izan dugu berbagai hemen eta beste foro batzuetan, idatzizko hedabideek bizi duten eraldaketa handia. Oso nabarmena da -egunero ikusten dugu- gero eta paper gutxiago kontsumitzen dugula eta, jakina, ez gaudela prest albisteengatik ordaintzeko. Hala, hedabide handi eta txiki askok pertsiana jaitsi dute edo beste aukera batzuk aztertzera behartuta daude.
Hurbileko adibide bat, horren erakusle: astean San Fermin ospakizuna dela-eta, semeak zuriz jantzi ditugu zapi gorria lepoan eskolan ‘entzierroa’ egin zezaten, eta ume bakoitzak kiribildutako egunkari bana eskuan eraman du. Behaketa azkar baten bitartez egiaztatu nuen nireak eta beste batek soilik zeramatela ordaindutako egunkaria eskutan -gainontzekoek doanezko argitalpenak zituzten-. Ez dauka beste irakurketarik: jende gehientsuenak ez du egunkaririk erosten, eta erosten dutenak adinekoak dira.
Azken bost urteotan panorama honetan eman den eraldaketaren lagin esanguratsua ‘Page One, inside the New York Times’ dokumental interesgarriak ematen digu. Berau kazetaritza industrian eman den eta egunkari asko bizi izaten ari diren egoeraren egiazko isla da.
New York Times munduko egunkari garrantzitsuenetakoa da, eta beste askok bezala krisi gogorra sufritzen ari da arrazoi askorengatik: finantzetatik harago doan krisi erraldoi bat. Gaur egungo informazio eta entretenimendu alorreko beste krisi askotan bezala, dohainezko eta ordaindutako edukien arteko eztabaida pil-pilean dago; izan ere, denbora gutxian irakurle/ikusleek nahi beste eduki eskura ditzakegu. Horrek guztiak kazetaritza tradizionaleko negozioaren oinarria erditik zatitu du eta New York Times-ek bizi duena erakusten du.
Aldaketa defizitarioa
Gure ingurunera itzulita, argi dago eduki eta albiste ia guztiak Internetez kontsumitzen ditugula. Idatzizko komunikabideek oso ale fisiko gutxi saldu eta galbidean dauden bitartean, formato digitalek gero eta irakurle gehiago dituzte. Baina edukiak bi euskarrietan argitaratzen dituzten hedabideei ohitura aldaketa horrek ez die onik egin. Hain zuzen ere, papera utzi duten milaka irakurleek sortzen zituzten etekinak bidean galdu dira -lehen ordaintzen zutena orain dohain jasotzen dute-, eta publizitateko zeharkako irabaziak ere ez dira lehen zirenak.
Hala ere, Frantzian erreferentzia den Le Monde egunkariak argitara eman du bere produktuen kontsumoaren berri eta bat baino gehiago harrituta utzi du. Egunkariaren webguneak hilero 8 milioi bisitari baino gehiago zenbatzen ditu, baina bisitari horiek bataz beste zortzi bat bisita egiten dituzte hilean. Hortaz, ohiko bisitarien bataz besteko kopurua 1,5 milioikoa da. Gainera, bataz besteko iraupena bost minutukoa da. Bestalde, 300.000 egunkari fisiko saltzen ditu eta horietako bakoitza sei pertsonek irakurtzen dute bataz beste. Hortaz, 1,8 milioitako ikusle edo irakurleez ari gara, bertsio digitalak baino gehiago! Gainera, egunkari fisikoaren irakurleak 25 eta 35 minutu artean ematen ditu orrialdeak -eta publizitatea- eskutan, eta orrialde guztiak edo ia guztiak ikusten ditu.
Pisuzko iritzi sortzaileak
Hori esan ostean, gure informazio kontsumorako ohiturak nabarmen aldatu badira eta informazio fluxua horizontalagoa bada ere, egunkari horietako batzuek iritzia sortzerako orduan erreferentzialak izaten jarraitzen dute. Horregatik gutako batzuek horien bizirautearen, ez espresuki nagusitasunaren, alde egin nahi dugu, beraien izateak eta barietateak nolabait ideia eta iritzien aniztasuna bermatu dezakeelako.
Hedabide hauetako asko eraldatzen dabiltza, irudimen gehiago edo gutxiagorekin eta emaitza hobe edo txarragoekin. Horien artean ez dira gutxi fundazio eta akzio-sozietate arteko ereduen alde egiten dutenak; horietan irakurleak/hartzaileak protagonismo handiagoa hartzen du eta ekimen pribatu eta erakundeekin batera parte hartzen du komunikazio proiektuan. Julia Cagé, Ekonomia Politika eta Ekonomiaren historian espezializatutako ikerlariak ‘Salvar los medios de comunicación’ liburua argitaratu berri du, kazetaritza enpresen bideragarritasuna enpresa eta erakunde ikuspegitik aztertuta. Cagé-k premisa bat dauka: komunikabideak salbatzea garrantzitsua da eta horretarako sektorea bera biziberritu eta eskaintzen duten balio soziala nabarmenduko duen eredua aurkitu behar da.